Allah (c.c.) Kendİsİnİ Anlatiyor

Biz O’nu ancak kendisini bize tanıttığı ölçüde tanıyabiliriz. Zira kendisini en iyi tanıyan ve en iyi anlatacak olan yine kendisidir.

İhlâs sûresi Allah’ın varlığını, birliğini ve benzersizliğini anlatan son derece veciz ve harika bir ifadeye sahiptir. Her bir ayet birbirini netice verecek ve birbirlerine delil olacak özelliktedir.

Dinin temel esası olan tevhidi en halis ve en güzel bir şekilde ifade ettiği için bu sûreye “ihlas” denilmiştir. Bu sure bize, Allah’ın varlığı ve birliği konusunda -O’nun uluhiyetine yakışmayan her karışık ve yanlış düşünceden uzak - halis (saf, dupduru) bilgileri vermektedir. Sûrenin meali şöyledir:


De ki, O Allah;

Ehad’dir: Tektir.

Samed’dir: Hiçbir şeye muhtaç değildir.

Doğurmamıştır.

Doğrulmamıştır.

Hiçbir şey de O’nun dengi değildir.


Şimdi sûrenin veciz ifadelerini biraz açalım:

1. O Allah, Ehaddir: Bu ayette geçen ‘ehad’ ifadesi, O’nun bir ve tek oluşunu bize anlatmaktadır. Birliği bulunan birçok varlık, sayı olarak birse de, hepsi yaratıklar cümlesindendir. Allah ise, ‘yegane’ Bir’dir; ‘tek’ olan Bir’dir, ‘eşsiz’ olan Bir’dir, yaratıklar hakkında düşünülebilen, hayalde canlandırılabilen, tasavvur ve tevehhüm edilebilen her türlü özelliklerden uzak olan Bir’dir. Bütün mükemmel sıfatlara sahip olan Bir’dir. Bundan ötürü de ibadete lâyık olan Bir’dir.

2. O Allah Sameddir: Her şey O’na muhtaçtır, O ise, hiçbir şeye muhtaç değildir. Kâinatta harika bir düzen vardır ve bu düzenin kendiliğinden olması mümkün değildir. Canlı cansız her bir şey, gerek yokluktan varlık sahasına çıkma, gerekse, varlıklarını devam ettirmelerinde O’na muhtaçtırlar. O, kâinatı muhtaç olduğu için değil, kendini bildirmek, büyüklüğünü göstermek, ihsan ve lütufta bulunmak için yaratmıştır. Her şey O’nun sayesinde ayakta durur, ama O hiçbir şeye muhtaç değildir (sameddir), kendi kendine kaimdir/vardır.

3. Doğurmamıştır: Bu ayetle şirkin ve küfrün her çeşidi kökünden silinip süpürülmüştür. ‘Doğurmamıştır’ cümlesi, şirkle alâkalı birçok yanlış düşünceye cevaptır. Evvela bu ayetin akla gelen ilk anlamıyla, insanlara, ‘Allah’ın asla insanlar gibi çocuk ve eş sahibi bir varlık olmadığı bildirilir.’ İşarî olarak ise, varlığın/kâinatın, –bir kısım filozofların ileri sürdüğü gibi- O’ndan ayrılmış veya O’ndan taşmış bir şey olmadığı anlatılır. Böylece ‘doğuran, bölünen, taşan ve değişikliğe uğrayanlar’ın ilah olamayacakları hatırlatılır.

4. Doğrulmamıştır: Allah doğurmadığı gibi O’nu doğuran da yoktur. Daha genel bir ifadeyle, -varlık O’nun zatının bir parçası ve O’ndan sudur etmiş bir şey olmadığı gibi- O’nun varlığına sebep olan başka bir varlık, başka bir irade ve kudret de yoktur. Çünkü O Vacibu’l-Vücud’dur; varlığı kendindendir. O, sonradan doğrulmuş veya sonradan meydana getirilmiş bir varlık değildir. O’nun varlığı ezelidir. Olmadığı bir an yoktur.

5. Hiçbir şey de O’nun dengi değildir: Onun ne zatında, ne sıfatlarında ne de fiillerinde bir benzeri yoktur. Ne arkadaşı vardır, ne yardımcısı, ne eşi, ne dengi ne zıddı ne de benzeri vardır. Sonradan olanların hepsi O’nun eseridir ve bu eserler ne kadar mükemmel olurlarsa olsunlar, O’nun gibi olamazlar.

O, hiçbir şeye benzemez. Hayale gelen, zihinde canlanan her şeyden uzaktır. Çünkü bunların hepsi yaratıktır. Sahip oldukları özellikler de yaratılmıştır, Allah ise, zatıyla, sıfatlarıyla ve fiilleriyle ezelî ve ebedidir.

Yaratıklarına benzeyen Allah olamaz. Yaratıklar ancak birer ayna gibi, O’nun isim ve sıfatlarını gösterirler. Nasıl ki, harika bir robot sanatkarının/mucidinin bilgisini, plânını, hünerini ve gücünü gösteriyorsa, şu âlemdeki her bir yaratık da, üstün yaratılış ve eşsiz sanatlarıyla, Allah’ın sonsuz ilim, kudret, hikmet ve iradesini gösterirler.

O Allah ki, kıyaslanamayacak derecede her şeyden üstündür. Kudreti sonsuzdur; bir atomu yarattığı kolaylıkla bir galaksiyi yaratır. Baharı bir çiçek kolaylığında var eder. Bir işi diğer bir işine, bir fiili diğer bir fiiline engel olmaz. Aynı anda sayısız işi birbirine karıştırmadan yapar. Hiçbir şey O’nun tasarruf ve düzenlemesi dışında kalamaz. Her şey O’ndan sonsuz derecede uzak olduğu halde, O, her şeye sonsuz derece yakındır. Böyle bir Allah’ın elbette eşi, benzeri ve dengi yoktur. Hiçbir yaratık bu özelliklere sahip olamaz. Bu özelliklere sahip olamayanlar, yani eşi, benzeri ve dengi olanlar ilah olamazlar.


İhlâs Suresinin, uluhiyet konusundaki vermiş olduğu mesajlar:

Allah’ı (c.c.) anlatan âyetlerin özeti mahiyetinde olan İhlâs sûresi her türlü şirk anlayışına bir cevaptır.

1. Burada Allah’ın ‘Ehad’ olduğunun belirtilmesiyle, kâinatta hayrı ve şerri yaratan ayrı ayrı ilahlar bulunduğunu söyleyen ve bunlara Hürmüz ve Ehriman adını veren Mecusî ve benzeri anlayışlar peşinen reddedilmektedir.

2. Bu surede Allah’ın ‘Samed’ olduğu hatırlatılarak, yardımcı, Allah ile kullar arasında şefaatçi olarak görülen putlar reddedilmiştir. Bilerek veya bilmeyerek sebepleri, Allah’ın icraatında ihtiyaç duyduğu ortaklar olarak gören her bir şirk kokan anlayışa, şiddetli bir tokat indirilmektedir.

3. Yine bu surede, Hz. Üzeyr’i Allah’ın oğlu olarak gören Yahudilere, Hz. İsa’yı Allah’ın oğlu olarak kabullenen Hıristiyanlara ve melekleri Allah’ın kızları olarak düşünen putperest müşriklere, ‘lem yelid ve lem yûled’ denilerek, onların tevhid inancından bir hayli uzaklaştıkları hatırlatılmaktadır.
Ya Rabbi! Bizi şeytanın ve nefsimizin şerrinden muhafaza eyle.
Ya Rabbi! Bizi kendine kul, habibine ümmet eyle.
Ya Rabbi! Bizi Rızanı Şerifi’ne muvaffak eyle.
Ya Rabbi! Bizi şükretmeye muvaffak eyle.
Ya Rabbi! Bizi dostlarınla dost, düşmanlarınla düşman eyle.
Ya Rabbi! Bizi habibine komşu eyle.
Ya Rabbi! Bizi haramlara düşmekten muhafaza eyle.
Ya Rabbi! Bizi ve sülbümüzden gelecek neslimizi Kur’ an’a, Sünneti Rasûlüllah’a hâdim, sancaktar, bayraktar ve hizmetkâr eyle.
Âmin!